FAS – co się kryje za tym skrótem?

Fetal Alcohol Syndrome (FAS), czyli Zespół Alkoholowy Płodu, to zespół nieprawidłowości obejmujących zaburzenia psychiczne i fizyczne, stwierdzany u dzieci, których matki w czasie ciąży spożywały alkohol.

Powikłania psychiczne

Alkohol z łatwością przenika przez łożysko i wpływa na rozwój dziecka. Skutki spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży mogą być różne. Wśród najczęściej występujących powikłań psychicznych można wymienić: opóźnienie w rozwoju umysłowym, niższy iloraz inteligencji, problemy z pamięcią, koncentracją, uczeniem się, rozumieniem pojęć abstrakcyjnych, ograniczony zasób słów, problemy z odróżnieniem świata rzeczywistego od nierealnego, trudności w nauce i utrzymaniu skupienia, brak umiejętności nawiązywania prawidłowych kontaktów społecznych, nadpobudliwość, agresja, impulsywność, nieumiejętność wyciągania wniosków, przewidywania, konsekwencji zachowań, niedojrzałość emocjonalna, słabe zdolności adaptacyjne i komunikacyjne, a w późniejszym wieku – skłonności do nałogów, depresji czy stanów lękowych.

Powikłania fizyczne

Nieprawidłowości fizyczne obejmują natomiast zmiany w budowie narządów wewnętrznych serca, wątroby, nerek, kłopoty ze słuchem i wzrokiem, problemy z kośćmi i mięśniami (zbyt duże lub zbyt niskie napięcie mięśniowe). U dzieci z FAS słabo rozwinięta jest żuchwa, słabo zaznaczona jest rynienka podnosowa. Dzieci te mają niskie czoło, wąską górną wargę, niewielkie, szeroko rozstawione oczy, z charakterystyczną fałdką w kącikach, niesymetryczne uszy. Nie wszystkie dzieci dotknięte FAS będą do siebie podobne: niektóre z nich będą w większym stopniu obarczone niż pozostałe. Inne będą wykazywać mniej fizycznych opóźnień, charakteryzując się przy tym lekkim upośledzeniem umysłowym. Wiele spośród nich będzie miało trudności w nauce i w kontaktach społecznych.

Objawy FAS w późniejszym okresie rozwoju dziecka

Nie wszystkie objawy FAS będą widoczne zaraz po urodzeniu – najczęściej ujawniają się między drugim a dziesiątym rokiem życia. Nie ma bezpiecznej określonej dawki alkoholu dla kobiet w ciąży – każda ilość niesie ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w rozwoju nienarodzonego jeszcze dziecka. Choroba jest nieuleczalna, gdyż niekorzystne zmiany, do których doszło w mózgu, nie mogą zostać cofnięte (jednakże nie ulegają one dalszemu pogłębieniu). Przyszła mama powinna być świadoma, że ma całkowity wpływ na wystąpienie alkoholowego zespołu płodowego u swojego dziecka i może mu w 100% zapobiec, poprzez całkowitą abstynencję alkoholową. To jedna z niewielu chorób wrodzonych dziecka, na którą matka ma całkowity wpływ.

Niepełnoobjawowy FAS

Dzieci, które nie przejawiają pełnoobjawowego FAS, ale w życiu płodowym były narażone na działanie alkoholu, są diagnozowane jako osoby obarczone Fetal Alcohol Effects (FAE). Mogą one charakteryzować się normalnym wzrostem, wyglądem, ich rozwój umysłowy może mieścić się w normie. Jednak tak samo jak dzieci z FAS mogą mieć problemy z zachowaniem, nauką i rozumowaniem.

Skala problemu

Z danych opublikowanych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2015 roku, wynika, że w Polsce FASD (jest to szersze spektrum zaburzeń, w którym można zaobserwować jedynie część objawów; w tym spektrum wyróżniamy zarówno częściowy FAS, jak i poalkoholowe defekty urodzeniowe i poalkoholowe zaburzenia układu nerwowego) występuje nie rzadziej niż u 20 na 1000 dzieci w wieku 7-9 lat, a w tym pełnoobjawowy Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS) – u 4 na 1000. Oznacza to, że FASD występuje częściej niż np. choroby spektrum autystycznego lub zespół Downa.